تحلیل آرایش نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات مجلس نهم

*دکتر محمدرضا مرندی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی

امکان چند دستگی و اختلاف در میان طیفهای مختلف جریان اصولگرایی است که زمینه تشتت آرای آنان و به تبع آن، پیروزی نسبی و احتمالی برخی از نامزدهای جریان اصلاح طلب را ایجاد خواهد کرد. واین مسأله ای است که طیفهای اصولگرا را به تأمل و تدبیر بیشتر در ورود آنان به عرصه انتخابات وامی دارد.

اسفند ماه امسال نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار می شود و همانند انتخاباتهای قبلی آرایش جدیدی از نیروهای سیاسی در آستانه این انتخابات نیز شکل گرفته یا در حال شکل گیری است این نوشتار تحلیلی از آرایش طیفهای سیاسی در این شرایط است.

جریان اصلاح طلب:

با توجه به مواضع گروهای مختلف این جریان در خصوص انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری در سال 88 می توان آنان را به دو طیف تندرو و میانه رو تقسیم و از هم تفکیک کرد.    

1- طیف تند رو:

 این طیف که در جریان انتخابات با طرح شبهه تقلب در انتخابات به تدریج مسیر تقابل و نهایتأ خروج از نظام را دنبال کرد و هم اکنون نیزهمچنان بر مواضع تندروانه و براندازانه خود و حمایت از فتنه تاکید و از این طریق، سعی در جذب مخالفین نظام را دارد. این طیف در داخل به وسیله آقایان موسوی و کروبی، بقایای حزب مشارکت و مجاهدین انقلاب و برخی از نیروهای ضد انقلابی هدایت می شد و در خارج از طرف افرادی همچون سازگارا، مهاجرانی، نوری زاده، مخملباف، سروش و کدیور و رسانه های صدای آمریکا و بی بی سی فارسی حمایت و هدایت می گردید.

از جمله رسانه های این طیف، می توان از سایت هایی مثل بالاترین، جرس و کلمه نام برد که در این راه رسانه هایی همچون تلویزیون صدای آمریکا و بی بی سی فارسی هم به کمک آن ها می آمدند.

بعید به نظر می رسد این طیف به دنبال حضور در انتخابات باشد چرا که می دانند بر فرض تلاش برای حضور در انتخابات، نیز کاندیداهای آنان رد صلاحیت خواهند شد. لذا این گونه پیش بینی می شود که این گروه یا راه "تحریم انتخابات" را در پیش بگیرد و یا نهایتا از نامزد های طیف اصلاح طلب میانه رو حمایت کند.

2- طیف میانه رو :

 این طیف که شاید بتوان از آنان به عاقلترهای اصلاح طلب یاد کرد همچنان از موضع درون نظام صحبت می کند و تلاش می نماید نقش مکمل را برای طیف اول بازی کند تا اصلاح طلبان را به داخل حاکمیت بازگرداند تا بدین وسیله مانع از آن شود که آنان به طور کلی از صحنه سیاست حذف گردند. تلاش این گروه تماماً معطوف به این است که کل جریان اصلاح طلبی به عنوان یک جریان مخالف نظام شناخته نشود تا در موقعیتهای مناسب (مثل انتخابات)بتواند آنان را به درون حاکمیت بکشاند.

همانگونه که گفته شد رویکرد این طیف، بازسازی جناح اصلاح طلب جهت بازگشت به نظام و قدرت است از این رو پیش بینی می شود که این گروه درعرصه انتخابات، فعالیت جدی و فشرده¬ای را دنبال کند.

محمد خاتمی، حسن خمینی و هاشمی رفسنجانی از اصلی ترین افراد شاخص این طیف هستند که به کمک حزب کارگزاران و بخشی از روحانیون اصلاح طلب سیاستهای این طیف را تعیین و اجرا می کنند. 

در واقع چنین به نظر می رسد که همانند گذشته، استراتژی "فشار از پایین و چانه زنی در بالا" راهبرد فعالیت سیاسی اصلاح طلبان(چه میانه رو و چه تندرو)می باشد، به گونه ای که طیف تندرو نقش ایجاد بحران های اجتماعی و دامن زدن به نارضایتی ها برای ایجاد فشار از پایین را برعهده بگیرد و طیف میانه رو با استفاده از شعارهایی همچون "وحدت"، "بخشش یکدیگر"، آشتی ملی و ... علاوه بر این که همچنان سعی می¬کند راه بازگشت به درون حاکمیت را باز نگاه دارد؛ قابلیت "چانه زنی در بالا" و امتیاز گرفتن از نظام  را  فراهم  نماید. طبیعی است بزرگترین امتیازی که اصلاح طلبان به دنبال آن هستند به رسمیت شناختن آنان به عنوان یک گروه در درون حاکمیت و سپس اجازه دادن برای ورود به بازی انتخابات است.

جریان اصولگرا:

آن طور که به نظر می رسد آرایش نیروهای سیاسی جریان اصولگرا در انتخابات پیش رو متاثر از موضع آنان درچگونگی تعاملشان با سه متغیر زیرباشد:

1- طیف  اصلاح طلب میانه رو؛

2- دولت آقای احمدی نژاد.

3- گروه موسوم به انحرافی.

لذا جریان اصولگرایی بر اساس این سه متغییر به چهار طیف قابل تقسیم است:

1- طیف منتقد دولت و قائل  به تعامل با اصلاح طلبان:

افراد و تشکلهای این طیف، منتقد جدی عملکرد دولت آقای احمدی نژاد و خود ایشان هستند و از این جهت در بعضی از مواضع به اصلاح طلبان میانه رو نزدیک می باشند. اینان قبل از انتخابات ریاست جمهوری با طرح شعار "دولت وحدت ملی" به دنبال نزدیکی همه جریانهای سیاسی از جمله اصلاح طلبان علیه آقای احمدی نژاد بودند. از افراد شاخص این طیف می توان از علی لاریجانی، قالیباف، محسن رضایی و باهنر نام برد که همراه با طیفی از اعضای موتلفه در این گروه قرار می گیرند.

این طیف از سایت هایی مثل عصرایران، خبر آنلاین، فردا نیوز و تابناک بهره مند است و روزنامه های همشهری و تهران امروز را در اختیار دارد.

2- طیف منتقد دولت و مخالف اصلاح طلبان:

این طیف متشکل ازجمعیت ایثارگران، جمعیت وفاداران، تحول خواهان و رهپویان است که در عین این که منتقد جدی دولت می باشد با اصلاح طلبان هم مخالف است. از جمله افراد شاخص آن می توان ازاحمد توکلی،علیرضا زاکانی، حسین فدایی و الیاس نادران نام برد.

این طیف از طرف رسانه ها یی مثل سایت های "جهان نیوز" و "الف" و همچنین نشریه "پنجره" به بیان نظرات خود می پردازد.

3- طیف حامی دولت: که خود به دو گروه تقسیم می شود:

الف) گروه موسوم به انحرافی:

 این گروه که رویکرد واگرایی و دوری از دیگراصولگرایان را دنبال می کند و در برخی از دیدگاهها و مواضع سیاسی و فرهنگی، به اصلاح طلبان نزدیک است دارای نفوذ بسیار در دولت می باشد. از افراد شاخص آن می توان - بعد از آقای مشایی - از افرادی مثل بقایی نام برد. برخی از اخبار حکایت از ارائه لیست مشترک انتخاباتی از سوی این طیف با اصلاح طلبان در برخی از استانها دارد.

این گروه مدیریت رسانه های دولتی از جمله روزنامه ایران و خبرگزاری ایرنا را بر عهده گرفته و علاوه  برآن، سایت هایی نظیر همت آنلاین و دولتیار را نیز همراه خود دارد.

ب) گروه مخالف جریان اصلاح طلب و دارای زاویه با گروه انحرافی:

 این گروه هر چند حامی دولت می باشد ولی زیر مجموعه جریان انحرافی قرار نمی گیرد و تعاملی نیز با اصلاح طلبان ندارد. شاخص ترین فرد این گروه، ثمره هاشمی دستیار آقای احمدی نژاد است. تاکنون از جانب این گروه تحرک خاص انتخاباتی صورت نگرفته است.

4- طیف حامی و در عین حال منتقد دولت و مخالف هر دو جریان انحرافی و اصلاح طلب:

این طیف شامل افراد و تشکلهای مختلفی با رویکردهایی متفاوت از جهت روش سیاسی می باشد که از شاکله و رویکرد کلی دولت درخدمت به مردم حمایت می کنند اما نسبت به برخی از اقدامات و مواضع آقای احمدی نژاد در مسائل فرهنگی و حمایت وی از برخی افراد مسأله دار انتقاد دارند از جمله گروههایی که در این طیف قرار می گیرند می توان از جبهه پایداری انقلاب اسلامی متشکل از وزرا و همکاران سابق آقای احمدی نژاد، شش گروه منتقد در جبهه پیروان خط امام و رهبری و کانون دانشگاهیان ایران اسلامی، یاد کرد.

از اشخاص مهم این طیف می توان از افرادی همچون حداد عادل، ولایتی، حسینیان، آقاتهرانی، الهام ، زارعی، صدر و... نام برد و رسانه هایی همچون خبرگزاری فارس، سایت رجانیوز و روزنامه های کیهان، جوان و رسالت و همچنین  هفته نامه 9دی نیز در این طیف قرار می گیرند.

آنچه در پایان باید متذکر شد امکان چند دستگی و اختلاف در میان طیفهای مختلف جریان اصولگرایی است که زمینه تشتت آرای آنان و به تبع آن، پیروزی نسبی و احتمالی برخی از نامزدهای جریان اصلاح طلب را ایجاد خواهد کرد. واین مسأله ای است که طیفهای اصولگرا را به تأمل و تدبیر بیشتر در ورود آنان به عرصه انتخابات وامی دارد.

 به گزارش مشرق،