چگونه باید باشیم :

رسول گرامى اسلام فرمود:

نَوِّروُا مَجالِسَکُم بِذِکرِ عَلِىّ بنِ اَبى طالِب

جلسات خود را با نام و یاد على علیه السّلام نورانى کنید

با کشف و شناسائى (الگوهاى رفتارى امام على علیه السّلام  ) حقیقت (چگونه بودن ؟) براى ما روشن مى شود

و آنگاه چگونه زندگى کردن  نیز مشخص خواهد شد.

پـیـروى از امام على علیه السّلام و الگو قرار دادن راه و رسم زندگى آن بزرگ معصوم الهـى ،بـر این حقیقت تکیه دارد که با مطالعه همه کتب و منابع ومآخذ روائى و تاریخى و سیاسى موجود کشف کنیم که :

(امام علیه السّلام چگونه بود؟)

آنگاه بدانیم که :

(چگونه باید باشیم)

زیرا خود فرمود:

اَیُّهـَا النـّاسُ اِنـّى وَاللّهِ مـا اءَحـُثُّکـُم عـَلى طـاعَةٍ اِلاّ وَ اءَسبِقُکُم الَیهَا، وَ لا اءَنهاکُم عَن مَعصِیَةٍ اِلاّ وَ اءَتَناهى قبلَکُم عَنها

(اى مـردم ! هـمـانـا سـوگـنـد بـه خـدا مـن شـمـا را بـه عـمـل پـسـنـدیـده اى تـشـویـق نـمـى کـنـم جـز آنـکـه در عمل کردن به آن از شما پیشى مى گیرم ، و شما را از گناهى باز نمى دارم جز آنکه پیش از نهى کردن ، خود آن را ترک کرده ام)

پـس تـوجه به الگوهاى رفتارى امام على علیه السّلام براى مبارزان و دلاورانى که با نـام او جـنـگـیـدنـد، و بـا نـام او خـروشیدند، و هم اکنون در جاى جاى زندگى ، در صلح و سـازنـدگـى ، در جـنـگ و سـتـیـز بـا دشـمـن ، در خـودسـازى و جـامـعـه سـازى و در همه جا بـدنـبـال الگـوهـاى کـامـل روانـنـد، بـسـیـار مهمّ و سرنوشت ساز است تا در تداوم راه امام بجوشند، و در همسوئى با امیر بیان بکوشند، که بارها پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:
(آنانکه از على پیروى کنند اهل نجات و بهشتند)

و به على علیه السّلام اشاره کرد و فرمود:

(این على و پیروان او در بهشت جاى دارند)

و امـیـدواریـم کـه کـشـف و شـنـاسـائى ( الگـوهاى رفتارى امام على علیه السّلام ( آغاز مـبـارکـى بـاشـد تـا این راه تداوم یابد، وبه کشف و شناسائى) الگوهاى رفتارى( دیگر معصومین علیهم السّلام بیانجامد.

در اینجا توجّه به چند تذکّر  اساسى لازم است .

اوّل ـ الگوهاى رفتارى و عنصر زمان و مکان

رفـتـارهـاى امـام عـلى علیه السّلام برخى اختصاصى و بعضى عمومى است ، که باید در ارزیابى الگوهاى رفتارى دقّت شود.

گـاهـى عملى یا رفتارى را امام على علیه السّلام در شرائط زمانى و مکانى خاصّى انجام داده اسـت کـه مـتـنـاسـب بـا هـمـان دوران و شـرائط خـاصـّ قـابـل ارزیـابـى اسـت ، و الزامـى ندارد که دیگران همواره آن را الگو قرار داده و به آن عـمل کنند، که در اخلاق فردى امام على علیه السّلام نمونه هاى روشنى را جمع آورى کرده ایم ، و دیگر امامان معصوم علیه السّلام نیز توضیح داده اند که :

شـکـل و جـنـس لبـاس امـام عـلى عـلیـه السـّلام تـنـهـا در روزگـار خـودش ‍ قابل پیاده شدن بود، امّا هم اکنون اگر آن لباس ها را بپوشیم ، مورد اعتراض مردم قرار خواهیم گرفت .

یعنى عُنصر زمان و مکان ، در کیفیّت ها تاءثیر بسزائى دارد.

پـس اگـر الگـوهـاى رفـتـارى ، درسـت تـبـیـیـن نـگـردد، ضـمانت اجرائى ندارد و از نظر کاربُردى قابل الگوگیرى یا الگوپذیرى نیست ، مانند:

 غـذاهـاى سـاده اى کـه امـام عـلى علیه السّلام میل مى فرمود، در صورتى که فرزندان و همسران او از غذاهاى بهترى استفاده مى کردند.

 لباس هاى پشمى و ساده اى که امام على علیه السّلام مى پوشید، امّا ضرورتى نداشت که دیگر امامان معصوم علیهم السّلام بپوشند.

 در برخى از مواقع ، امام على علیه السّلام با پاى برهنه راه مى رفت ، که در زمان هاى

دیگر قابل پیاده شدن نبود.

امام على علیه السّلام خود نیز تذکّر داد که :

لَن تَقدِروُنَ عَلى ذلِک وَلکِن اَعینوُنى بِوَرَعٍ وَاجتَهاد

شـمـا نـمى توانید همانند من زندگى کنید، لکن در پرهیزکارى و تلاش براى خوبى ها مرا یارى دهید

وقـتـى عـاصـم بـن زیـاد، لبـاس پـشـمى پوشید و به کوه ها مى رفت و دست از زندگى شـُسـت و تـنـهـا عـبـادت مـى کرد، امام على علیه السّلام او را مورد نکوهش قرار داد، که چرا اینگونه زندگى مى کنى ؟

عاصم بن زیاد در جواب گفت :

قَالَ: یَا اءَمِیرَ المُؤ مِنِینَ، هذَا اءَنتَ فِى خُشُونَةِ مَلبَسِکَ وَجُشُوبَةِ مَاءکَلِکَ!

عاصم گفت ، اى امیرمؤ منان ، پس چرا تو با این لباس خشن ، و آن غذاى ناگوار بسر مى برى ؟

امام على علیه السّلام فرمود :

قـَالَ: وَیـحـَکَ، إِنِّى لَسـتُ کـَاءَنتَ، إِنَّ اللّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى اءَئِمَّةِ العَدلِ اءَن یُقَدِّرُوا اءَنفُسَهُم بِضَعَفَةِ النَّاسِ، کَیلاَ یَتَبَیَّغَ بِالفَقِیرِ فَقرُهُ

واى بـر تـو، مـن همانند تو نیستم ، خداوند بر پیشوایان حق واجب کرده که خود را با مردم ناتوان همسو کنند، تا فقر و ندارى ، تنگدست را به هیجان نیاورد، و به طغیان نکشاند.

دوّم ـ اقسام الگوهاى رفتارى

بـعـضـى از رفـتـارهـاى امـام عـلى عـلیـه السـّلام زمـان ومکان نمى شناسد، و همواره براى الگوپذیرى ارزشمند است مانند:

1 ـ ترویج فرهنگ نماز

2 ـ اهمیّت دادن به نماز اوّل وقت

3 ـ ترویج فرهنگ اذان

4 ـ توجّه فراوان به باز سازى ، عمران و آبادى و کشاورزى و کار و تولید

5 ـ شهادت طلبى و توجّه به جهاد و پیکار در راه خدا

6 ـ حمایت از مظلوم و...

زیرا طبیعى است که کیفیّت ها متناسب با زمان و مکان و شرائط خاصّ فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعى در حال دگرگونى است .

گـرچـه اصول منطقى همان کیفیّت ها، جاودانه اند، یعنى همواره ساده زیستى ، خودکفائى ، سـاده پـوشى ارزشمند است ، امّا در هر جامعه اى چهار چوب خاصّ خودش را دارد، پس کمیّت هـا و اصـول مـنـطقى الگوهاى رفتارى ثابت ، و کیفیّت ها، و چگونگى الگوهاى رفتارى متغیّر و در حال دگرگونى است .