از همکاری تا منازعه

چالش بین ترکیه و رژیم صهیونیستی در شرایطی رو به تشدید گذاشته که تعاملات اقتصادی ? تجاری، سیاسی و امنیتی عمیقی بین این دو کشور در دولت های مختلف وجود داشته است.

در راهبردهای کلان ترکیه نزدیکی با غرب و اروپا و خصوصاً آمریکا به نوعی اجتناب ناپذیر و حتمی لحاظ شده است. حتی اگر دولت ها با تفکرات لائیک و یا اسلامی دراین کشور حاکم شوند، این راهبرد ترکیه را به سمت و سوی داشتن تعاملات تجاری و اجرای مانورهای نظامی با رژیم صهیونیستی ملزم می کند. اما هنگامی که ترکیه برای ایفای نقش مثبت خود در جهان اسلام کشتی آزادی را عازم غزه نمود تا در راستای مطالبات مردمش که اینک گام های جدی و استوارتری را در اسلام گرایی و توجه به فرهنگ اسلامی برداشته اند، حرکت کند، در کمال تعجب مورد هجوم نیروهای نظامی رژیم صهیونیستی قرار گرفت و علاوه بر شهادت ناویان و تصرف کشتی مورد نظر، هویت و استقلال ترکیه نیز مخدوش شد. از این رو ترکیه با وضعیت دو گانه ای مواجه شد.
اول آنکه، هویت و استقلال این کشور از سوی رژیم صهیونیستی در حالی مورد تهدید قرار گرفت که همکاری های اقتصادی و نظامی فراوانی فیمابین این دو وجود داشت و این اقدام رژیم صهیونیستی به منزله تجاوزی آشکار علیه منافع ترکیه بود.

دوم آنکه، مردم ترکیه که مایل بودند به عنوان یک کشور مسلمان کمک های خود را به سوی غزه ارسال نمایند، اینک با این اقدام رژیم صهیونیستی از شدت نگرانی ممکن است فشارهای خاصی را به دولت ترکیه وارد کنند. این در حالی است که اتفاقاً دولت فعلی ترکیه بیش از سایر دولت های قبلی خواستار حفظ ارزش های دینی است.
این وضعیت دو سوال اساسی را مطرح می سازد: اول آنکه آیا ترکیه می تواند به طور متقابل نسبت به رژیم صهیونیستی تهدید آمیز رفتار کند و شروط مطرح شده خود (عذر خواهی اسرائیل از ترکیه، پرداخت غرامت وارد شده به کشتی آزادی، باز شدن راه غزه برای کمک رسانی و ...) را عملی نماید و یا جلوگیری از پروازهای نظامی رژیم صهیونیستی از آسمان ترکیه ومواردی از این قبیل را عملی نماید. سوال دیگر اینکه آیا تغییرات سیاسی و بین المللی اخیر ترکیه با رژیم صهیونیستی بر مبانی اعتماد سازی استوار است. در پاسخ، با توجه به آنچه که در بالا مطرح شد و در سابقه رفتار دیپلماتیک ترکیه در فضای بین الملل مشاهده می گردد، به نظر نمی رسد ترکیه تهدیدهای خود را عملی کند و از روشی خارج از چارچوب گفتگو و مذاکره با رژیم صهیونیستی، باعث تغییر منافع فیمابین بشود. ترکیه در راستای مطالبات مردمش به عنوان بازیگری اسلامی می بایست در ساختار جهان اسلام کنش گری کند اما مسیر این کنشگری و چگونگی ادامه ی آن چندان شفاف نیست.

دکتر محمودرضا امینی